Fotobewerking, nep of noodzaak?
Wellicht het belangrijkste onderdeel van fotografie: de nabewerking. Mijns inziens kan dat een foto maken of breken. Ik merk echter dat het nabewerken van foto's vaak gezien wordt als nep of overdreven. Tijd voor verduidelijking dus. Wat doen wij fotografen nou precies in die nabewerking? En waarom is het nodig?
RAW versus JPEG
Om duidelijk te maken waarom bewerken noodzakelijk is, moet ik eerst uitleggen wat het verschil is tussen RAW en JPEG. Ik fotografeer uitsluitend in RAW. Maar wat betekent dat nu precies?
Het verschil tussen RAW en JPEG zit hem voornamelijk in de grootte, ofwel het aantal pixels. JPEG foto's maak je wanneer je in de automatische stand van je camera fotografeert. Vrijwel alle camera's staan automatisch op JPEG ingesteld. Dit geldt ook voor de camera van je telefoon. Wanneer je een foto maakt, bepaalt de camera hoe de foto het beste tot zijn recht komt en geeft hem een bepaalde belichting, kleur en contrast. Je foto wordt dus eigenlijk ook bewerkt, maar dan al IN de camera. Daarna gooit de camera alle pixels die hij niet gebruikt weg, zodat je een mooi klein bestand overhoudt. En dat is een JPEG. Je kunt een JPEG bestand nog wel nabewerken, maar omdat een groot gedeelte pixels zijn weggegooid, zal het geen spectaculair verschil maken.
Fotograferen in RAW geeft je echter volledige controle. De camera neemt de foto zoals hij is, dus rechtstreeks uit de camera ziet een RAW foto er wat monotoon uit. De camera doet niets met belichting, kleur of contrast, dat mag je allemaal nog zelf doen achteraf. Ook bewaart het RAW bestand ALLE pixels! En al deze pixels kun je vervolgens helemaal naar jouw hand zetten in de nabewerking. Belichting, kleur, contrast, schaduw... Vrijwel alles kun je aanpassen van een RAW bestand. Ik wordt daar als fotograaf enorm blij van! Het geeft mij namelijk volledige controle en een enorme creatieve vrijheid over hoe ik wil dat mijn foto er uiteindelijk uit komt te zien.
Vroeger
Mensen zeggen vaak: vroeger werd er niet bewerkt, dan kwam een foto zo uit je camera rollen. Maar dat is zeker niet waar! Ten eerste zat er al enorm verschil in de kwaliteit van het filmrolletje wat je in je camera stopte. Daarnaast was de kwaliteit van de camera eveneens erg bepalend. Ook had je verschillende filters die je op je lens kon zetten, waardoor je al speciale effecten of 'moods' kon creëren. En als laatste gebeurde de rest van de nabewerking in de zogeheten Donkere Kamer. Het soort vloeistof dat je gebruikte was hierin bepalend evenals hoe lang een foto in het ontwikkelingsbad zat. Zelfs werd er geretoucheerd middels een klein kwastje met vloeistof waarmee ze bepaalde gedeelten van de foto apart bewerkten. Nabewerken is dus al zo oud als fotografie zelf!
Wanneer is het too much?
Ik vind het fantastisch om te zien hoe de nabewerking vroeger gedaan werd en dat is absoluut niet te vergelijken wat we vandaag de dag kunnen creëren met digitale foto's. Tegenwoordig kun je foto's op zo'n manier editen, dat ze niet eens meer op het origineel lijken. Maar wil je dat? Tja, dat is dus weer heel persoonlijk. En afhankelijk van wat je neer wilt zetten. Een voorbeeld: foto's die gebruikt worden voor reclame campagnes en magazines, worden behoorlijk geretoucheerd. Nu kun je daar wat van vinden - puur natuur enzo - maar het nadeel van de moderne camera's is dat ze zó scherp fotograferen, dat iedere porie of pukkel gewoon zichtbaar is. Maar wil je dat zien in een magazine? Of in het groot op de bushalte? Lijkt me toch niet. Wanneer je reclame maakt voor bijvoorbeeld een make-up merk en je ziet iedere oneffenheid, dan denk ik niet dat dat make-up merk veel gaat verkopen. Dus retoucheren is dan echt wel noodzakelijk.
Daarentegen, wanneer je de doorsnee familie kiekjes eenzelfde 'make-over' zou geven als de foto's voor een magazine of billboard, dan lijkt het alsof de hele familie allemaal dezelfde foute facelift heeft gehad. En dat is natuurlijk niet wat je wilt voor familie foto's. Daarentegen, als Pietje Puk toevallig net een lelijke muggenbult op zijn wang heeft zitten, dan is het wel fijn als die niet vereeuwigd wordt in de foto, toch? Het zit hem dus vooral in de nuance. En het uiteindelijke doel voor jouw foto.
Nabewerking à la Fantasy Fotograaf
Iedere fotograaf heeft zijn eigen 'signature' bewerking. Veel mensen herkennen mijn foto's al voordat ze überhaupt mijn naam of logo erbij zien staan. Als je een kijkje neemt in mijn portfolio, dan weet je wat je kunt verwachten wanneer je bij mij komt voor een fotoreportage. Maar wat doe ik dan zoal in die nabewerking?
Belichting. Dat is het eerste waar ik naar kijk. Zijn de foto's te donker? Te licht? Komt het onderwerp goed uit de foto of mag die nog wat duidelijker belicht worden?
Kleur. Welke kleur domineert de foto? En wil ik dat? Neem bijvoorbeeld een foto gemaakt tussen de paarse heide. Het paars van de heide mag natuurlijk gezien worden. Maar met al het groen van de bomen eromheen plus het geel, oranje, blauw, roze en paars van de zonsondergang, dan wordt het een beetje Villa Kakelbont. In de nabewerking zorg ik dat het totaalplaatje een rustig, overeenstemmend geheel wordt waarin bepaalde elementen eruit laat spatten.
Retoucheren. Dit is een belangrijk onderdeel in de nawerking. Tijdens het retoucheren haal ik alles uit de foto wat storend is. Storende elementen in de achtergrond zoals paaltjes, personen die er niet horen, een auto die toevallig achterlangs rijdt en meer van dit soort dingen. Daarnaast haal ik halsbanden, riemen, halsters, touwen en andere storende dingen weg indien dat de wens is en als het kan. Het maakt de foto namelijk zoveel rustiger. En als laatste haal ik plekjes, snotjes, zandkorrels, oogsmurrie, pukkels, vlekken en andere dingen weg. Zoals ik al zei: camera's van tegenwoordig maken zulke scherpe foto's, dat je ook daadwerkelijk ieder zandkorreltje, pluisje of oneffenheidje ziet. En trust me: het is een stuk mooier wanneer het weg is.
Maar retoucheren betekent ook de accenten leggen op bepaalde delen van je onderwerp. Wat extra licht in het gezicht of op de ogen, zodat ze echt goed tot hun recht komen.
Speciale toevoegingen en Fantasy foto’s. Dit is het laatste wat ik met een foto doe en geldt voornamelijk voor mijn Fantasy Shoots. Een sprookjesachtige lucht, een kasteel op de achtergrond, een close encounter met een draak, het kan allemaal. Ook na een ‘normale fotoshoot. En persoonlijk vind ik dit dus het aller leukste van alles: helemaal losgaan met mijn fantasie!
Conclusie
Het nabewerken is dus echt een onlosmakelijk onderdeel van fotografie al sinds fotografie bestaat. Met dat verschil dat het vroeger nogal wat handelingen vereiste in de Donkere Kamer en we dat nu met een paar muisklikken al voor elkaar kunnen krijgen. Daarnaast zijn mogelijkheden eindeloos. Je kunt het zo gek niet bedenken of het kan gecreëerd worden in Photoshop. Betekent dat dat er nauwelijks nog vakmanschap aan te pas komt? Zeker niet! De foto moet in de basis wel gewoon goed en scherp zijn, anders kun je er in de nabewerking ook niet veel mee. Iets wat uit focus is, kun je niet ‘in focus’ maken in Photoshop. Er kan ontzettend veel, maar ook de nabewerking van nu kent zijn grenzen. En daarnaast heb je de visie van de fotograaf nodig om tot een geweldig eindresultaat te komen.
